Yabancı veya misyoner okulları İmparatorluğu parçalanmaya, Türk Milli Kimliğini yok etmeye ve Türkleri Asya bozkırlarına geri göndermeyi hedeflerken bu topraklarda kendilerine sadık gruplar hazırlıyorlardı. Bu çabaları Osmanlı Devletinin yıkılması ve Cumhuriyetin kurulması sürecine kadar devam etti. Lozan ile ihanete cem vuruldu.
“Lozan Antlaşması’yla imtiyazları kaldırılan 1924’te yabancı okulların her türlü hareketini hükümetin iznine bağlayan, 1926’da yabancı okullara sıkı bir denetim getiren, 1965’te ise tüm okul konularını açıkça ele alıp devlet kontrolünü etkin hale getiren “Özel Öğretim Kurumu Kanunu” gibi düzenlemelerle bugün Türkiye Cumhuriyeti devletinin kontrol ve denetimi altında bulunan Yabancı Okulların daha çok eğitimi ilgilendiren yanını bir kenara bırakıp, siyasi faaliyetleri açısından bir değerlendirmeye gidecek olursak;
Yabancı Okullar, misyonerlerin Müslümanları ya da kendi mezhebinden olmayanları kazanabilmek için kullanılan, milletlerin imparatorluk bünyesinden kopmasını getiren, bağımsızlık fikrinin tohumlarının atıldığı, Osmanlı İmparatorluğu’nun politik zaafa düşüp çöküşünün hızlandırıldığı faaliyetlerin sürdürüldüğü yerler olarak eğitim açısından yararlı yönleri bulunmakla beraber, eğitimi maske gibi kullanan, siyasi faaliyetlere programlanmış kurumlardır” demek yanlış olmayacaktır
(Kaynak:Yrd. Doç. Dr. İlknur HAYDAROĞLU Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi / Türkiye) (Osmanlı Devleti'nde Yabancı Okullarda Denetim ve Cumhuriyet Dönemine Yansımaları / http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/34/293.pdf)
“Lozan Antlaşması’yla imtiyazları kaldırılan 1924’te yabancı okulların her türlü hareketini hükümetin iznine bağlayan, 1926’da yabancı okullara sıkı bir denetim getiren, 1965’te ise tüm okul konularını açıkça ele alıp devlet kontrolünü etkin hale getiren “Özel Öğretim Kurumu Kanunu” gibi düzenlemelerle bugün Türkiye Cumhuriyeti devletinin kontrol ve denetimi altında bulunan Yabancı Okulların daha çok eğitimi ilgilendiren yanını bir kenara bırakıp, siyasi faaliyetleri açısından bir değerlendirmeye gidecek olursak;
Yabancı Okullar, misyonerlerin Müslümanları ya da kendi mezhebinden olmayanları kazanabilmek için kullanılan, milletlerin imparatorluk bünyesinden kopmasını getiren, bağımsızlık fikrinin tohumlarının atıldığı, Osmanlı İmparatorluğu’nun politik zaafa düşüp çöküşünün hızlandırıldığı faaliyetlerin sürdürüldüğü yerler olarak eğitim açısından yararlı yönleri bulunmakla beraber, eğitimi maske gibi kullanan, siyasi faaliyetlere programlanmış kurumlardır” demek yanlış olmayacaktır
(Kaynak:Yrd. Doç. Dr. İlknur HAYDAROĞLU Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi / Türkiye) (Osmanlı Devleti'nde Yabancı Okullarda Denetim ve Cumhuriyet Dönemine Yansımaları / http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/34/293.pdf)
