Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2018-2022 yılları İl Seviyesi Beşeri Kalkınma Endekslerini açıkladı.
Yaşam beklentisi, eğitim ve gelir olmak üzere üç alt bileşenden oluşan Beşeri Kalkınma Endeksi verilerine göre 2022 yılında beşeri kalkınma endeksi Türkiye ortalaması 0,854 olurken, bu rakam Erzurum özelinde 0,815 olarak gerçekleşti.
Erzurum, TÜİK’in paylaştığı Beşeri Kalkınma Endeksi tanımına ve 2018-2022 yıllarındaki endeks değerine göre “çok yüksek beşeri kalkınma" seviyesine sahip iller arasında yer aldı. Verilere göre, Erzurum’un Beşeri Kalkınma Endeksi 2018 ve 2019 yıllarında 0.805, 2020 yılında 0,807, 2021 yılında 0,808 ve 2022 yılında 0,815 olarak gerçekleşti.
Beşeri kalkınma endeksi 2022 yılında 0,854 oldu
Beşeri kalkınma endeksi, 2018 yılında 0,844 iken 2022 yılında 2018'e göre yüzde 1,1 artarak 0,854 oldu. Bu değere göre Türkiye, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından belirlenen sınırlara göre "Çok Yüksek Gelişmişlik" seviyesindeki ülkeler grubunda yer aldı. Bu endeksin alt bileşenleri olan yaşam beklentisi endeksi 2022 yılında 2018'e göre yüzde 2,2 azalarak 0,882 olurken, eğitim endeksi ve gelir endeksi sırasıyla yüzde 3,0 ve yüzde 2,6 artışla 0,807 ve 0,875 oldu.
Endeksin en yüksek olduğu il Ankara
2022 yılında il düzeyinde en yüksek beşeri kalkınma endeksine sahip il, 0,891 ile Ankara oldu. Bu ili, 0,886 ile İstanbul ve Kocaeli, 0,870 ile İzmir ve 0,867 ile Muğla izledi. Beşeri kalkınma endeksi en düşük olan il 0,748 ile Ağrı olurken, bu ili Şanlıurfa, Van, Muş ve Bitlis izledi.
Son 5 yılda en çok arttığı il yüzde 4,1 ile Kilis oldu
Beşeri kalkınma endeksinin 2018-2022 yılları arasında en çok artış gösterdiği ilk beş il sırasıyla yüzde 4,1 ile Kilis, yüzde 4,0 ile Şırnak, yüzde 3,9 ile Çankırı ve Hakkâri ve yüzde 3,8 ile Ağrı oldu. Aynı dönemde, beşeri kalkınma endeksinin düşüş gösterdiği iller sırasıyla yüzde 0,2 ile Trabzon, yüzde 0,1 ile Ordu, yüzde 0,03 ile Rize ve yüzde 0,02 ile Karabük oldu.
Beşeri Kalkınma Endeksi nedir?
TÜİK’in yaptığı paylaşımda, Beşeri Kalkınma Endeksiyle ilgili şu açıklamalara yer verildi;
“Bir ülkenin iktisadi kalkınma sürecinde, fiziki sermaye kadar beşeri sermaye yeterliliği de ehemmiyet arz etmektedir. Beşeri kalkınma endeksi de, bu minvalde, ülkelerin beşeri sermaye yeterliliklerinin tespit edilebilmesi maksadı ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hesaplanmaktadır. Endeks; yaşam beklentisi, eğitim ve gelir olmak üzere üç alt bileşenden oluşmaktadır.
Beşeri kalkınma endeksi, 0 ile 1 arasında bir değer almakta olup, endeksin 0,8 ve üzerinde olması "çok yüksek beşeri kalkınma" seviyesini, 0,7 ile 0,8 arasında olması "yüksek beşeri kalkınma" seviyesini, 0,55'in altında olması ise ilgili ülkenin "düşük beşeri kalkınma" seviyesinde yer aldığını göstermektedir.
Ülkemize ait beşeri kalkınma endeks değerleri, günümüze kadar UNDP tarafından ülke düzeyinde üretilmekteydi. Ortalama eğitim süresi ve muhtemel eğitim süresi göstergelerinin ilk kez 2023 yılında Kurumumuz tarafından yayımlanması sayesinde, beşeri kalkınma endeksi ülkemiz tarafından üretilebilir hale gelmiştir. Söz konusu endeks milli politikalara da yön verebilmesi amacıyla ilk kez bu haber bülteni ile ülke seviyesinin yanı sıra il seviyesinde de resmi istatistik olarak yayımlanmaktadır.
Ahmet Volkan Çelik
