EN ESKİ MEZARLIK
Ölüm ile hayatı beraber yaşayan Türk insanı, eskiden mezarlıkları hemen mahallesinin yanı başına yapar ve her daim ölümü de hatırlardı. Dünyayı diriler değil; ölüler yönetir sözü hiçbir zaman unutulmaz ve yaşam bu doğrultuda sürdürülürdü. İlimizde sayısız mezarlık alanları mevcut iken bunlar daha sonra kaldırılmış ve şehir içinde defin işlemleri yasaklanmıştır. İl deki en eski mezarlık alanı ise SALTUKLU Döneminde kalma Üç Kümbetler alanıdır. Mezarlıklar düzensiz ve plansız bir şekilde taşındığından içerisinde bulunan tarihte yok edilmiştir.
EN ÖNEMLİ EKONOMİK YERALTI ZENGİNLİK KAYNAĞI
İlde sınırları içerisinde çıkan ve ekonomik değeri en fazla olan yer altı zenginlik kaynağı OLTU TAŞIDIR. Oltu taşının ham maddesi ise ardıç Ağacı kömürüdür. Toprak altına gömülmesinin temel sebebi ise nemli ve yumuşak kalması içindir. Oltu taşının işlenmesiyle küpe, kolye, kravat iğnesi, ağızlık, broş ve yüzük gibi süs eşyaları da yapılmaktadır. Şehre gelenlerin ilk uğrak yerlerinden bir olan Rüstem Paşa Bedesteni ise Oltu taşının işlenmesi ve satışı ile uğraşan esnafın bulunduğu bir mekândır.
EN KÜPELİ TÜRBE
Şehir de taş mağazaların altında, bakırcılar çarşının karşısında yer alan Habip Baba Türbesi ilginç kandil askılarıyla dikkat çeker. 1841-1845 yılları arasında Erzurum vilayetinin yöneticisi olan Kamil Paşa tarafından türbenin cadde üzerinde ki duvarının köşelerinin üstlerine 3 adet tunç kandil askılığı astırmıştır. Dini bayramlarda ve özel günlerde bu kandil askılıklarına kandiller asılır ve aydınlatılırdı. Kandil askılıkları küpeleri andırdığından türbeye halk ağzında Küpeli Baba Türbesi de denilmektedir.
EN KAFKASYALI
Tebrizkapı da Narmanlı Camisinin haziresinde bulunan kabirlerden biri Şeyh Şamil’in silah arkadaşı olan Haspulat Bey’e aittir. Haspulat Bey, 1877-1978 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında şehri işgale gelen Ruslarla görüşme yapan Musa Paşa’nın da kardeşidir. Haspulat Bey, Dağıstan’da verilen mücadeleden sonra Erzurum’a gelmiş ve daha sonra burada vefat etmiştir.
EN GARİP BABA
İl de kaderine terk edilen en önemli tarihi eser İlhanlılar döneminde kaldığı kabul edilen AHİ TUMAN BABA Türbesidir. Ahi Tuman Baba, ahi teşkilatının önde gelen şahsiyetlerinden biridir ve İbni Batuta’nın seyahatnamesinde adı geçen kişidir. Batuta eserinde yüz yaşı aşkın Ahi Tuman Baba’nın kendisini misafir ettiğini ve kendisine bizzat babanın hizmet ettiğini de eserin de dile getirmiştir. Türbe içerisin de yer alan sandukaların biri de Ayet el kürsinin olması yatan kişinin sahabe olabileceğine de delildir.
EN KARIŞTIRILAN MEZARLIK
Kars kapı yolu üzerinde Çifte Kardeşler Camisinin önünde yer alan Çifte Kardeşler Mezarlığı ilde en fazla karıştırılan mezarlıktır. Dışarıdan gelenlerin ve şehirde birçok kişinin aklında burada yatan kişilerin kardeş olduğudur. Buna sebep ise yan yana ve dış benzerlikleri fazla olan iki mezardan kaynaklanmaktadır. Aslında mezarda yatan kişiler karı-kocadır. Mezarlarda yatanlar aslında Melek zade Kadı Fahrettin Davud ve Kadı İbrahim’in kızı Zahide Hatundur.
EN ÖKSÜRÜK GİDEREN YER
Kars kapı yolu üzerinde Çifte Kardeşler Mezarlığının karşısında yer alan Öksürük Baba Türbesi, yıllarca öksürük hastalığına düşenler uğrak yeri olmuştur. Halk arasında Tükürük Nene ve Huy kesen olarak bilinen türbede ayet el kürsinin olması yatanların sahabe olduğuna da delil kabul edilir.
EN İTTİHATÇI MEZARLIK
Kars Kapı şehitliğinde yatan ünlü isimlerin içerisinde en önemlisi İttihat ve Terakki Cemiyetinin üç önemli isminde biri olan Cemal Paşa’dır. Cemal Paşa, Tiflis’te Ermeni çeteleri tarafından öldürüldükten sonra Erzurum’a getirilmiş ve Kars kapı şehitliğine gömülmüştür. Cemal Paşa’nın Kars Kapı’ ya defin edilmesinde Kazım Karabekir Paşa etkilidir. Kars Kapı Şehitliğinde yine Kafkas Kolordu Komutanı Hafız Hakkı Paşa, Tabyaların yapılmasında büyük rol oynayan Fosfor Mustafa Paşa, Cemal Paşa’nın emir eri Yüzbaşı Nusret’inde kabirleri bulunmaktadır.
EN MEŞHURLAR SUFFESİ
Şehir içinde mezarların alınması ve defin işlemlerinin yasaklanmasından sonra yapılan Asri Mezarlıkta Meşhurlar Suffesinde yatan isimler Müftü Solakzade Sadık Efendi, kış şiiri ile bilinen Ketencizade Mehmet Rüştü Efendi, Muhammet Sakıp Efendi, İhmal İmamı olarak bilinen Hacı Mehmet Efendidir.
EN ESKİ YUNUS EMRE’NİN KABRİ
Duru Türkçesi ve gönüllere akseden sözleri ile tanınan Yunus Emre’nin en eski kabrinin Erzurum’da olduğu bilinir. Eskişehir, Karaman, Bursa ve Kütahya’da kabri olduğu bilinen Yunus Emre XIII. Yüzyılda yaşamış halk ozanıdır. Risaletün Nüshiye ve Divan adlı iki esere de sahip olan Yunus Emre’nin hocası ise Tabduk Emre’dir. Tabduk Emre ve Yunus Emre’nin kabirleri Dutçu Mahallesinde yer alır. Dutçu Mahallesi ise ilin güneybatısında yer alır.
EN KIRMIZI TURİSTLİK ESER
Narman ilçesinin güneyinde, Narman-Pasinler yolunun 7. km arasında yer alan Peri Bacaları kırmızı rengiyle dikkat çeker. Kırmızı Peri Bacaları olarak bilinen turistlik alanın oluşumunda akarsular etkili olmuştur. Rengin kırmızı olması ise tortullardaki kırmızı renk demirin Fe203 şeklinde oksitlenmesidir.
Ölüm ile hayatı beraber yaşayan Türk insanı, eskiden mezarlıkları hemen mahallesinin yanı başına yapar ve her daim ölümü de hatırlardı. Dünyayı diriler değil; ölüler yönetir sözü hiçbir zaman unutulmaz ve yaşam bu doğrultuda sürdürülürdü. İlimizde sayısız mezarlık alanları mevcut iken bunlar daha sonra kaldırılmış ve şehir içinde defin işlemleri yasaklanmıştır. İl deki en eski mezarlık alanı ise SALTUKLU Döneminde kalma Üç Kümbetler alanıdır. Mezarlıklar düzensiz ve plansız bir şekilde taşındığından içerisinde bulunan tarihte yok edilmiştir.
EN ÖNEMLİ EKONOMİK YERALTI ZENGİNLİK KAYNAĞI
İlde sınırları içerisinde çıkan ve ekonomik değeri en fazla olan yer altı zenginlik kaynağı OLTU TAŞIDIR. Oltu taşının ham maddesi ise ardıç Ağacı kömürüdür. Toprak altına gömülmesinin temel sebebi ise nemli ve yumuşak kalması içindir. Oltu taşının işlenmesiyle küpe, kolye, kravat iğnesi, ağızlık, broş ve yüzük gibi süs eşyaları da yapılmaktadır. Şehre gelenlerin ilk uğrak yerlerinden bir olan Rüstem Paşa Bedesteni ise Oltu taşının işlenmesi ve satışı ile uğraşan esnafın bulunduğu bir mekândır.
EN KÜPELİ TÜRBE
Şehir de taş mağazaların altında, bakırcılar çarşının karşısında yer alan Habip Baba Türbesi ilginç kandil askılarıyla dikkat çeker. 1841-1845 yılları arasında Erzurum vilayetinin yöneticisi olan Kamil Paşa tarafından türbenin cadde üzerinde ki duvarının köşelerinin üstlerine 3 adet tunç kandil askılığı astırmıştır. Dini bayramlarda ve özel günlerde bu kandil askılıklarına kandiller asılır ve aydınlatılırdı. Kandil askılıkları küpeleri andırdığından türbeye halk ağzında Küpeli Baba Türbesi de denilmektedir.
EN KAFKASYALI
Tebrizkapı da Narmanlı Camisinin haziresinde bulunan kabirlerden biri Şeyh Şamil’in silah arkadaşı olan Haspulat Bey’e aittir. Haspulat Bey, 1877-1978 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında şehri işgale gelen Ruslarla görüşme yapan Musa Paşa’nın da kardeşidir. Haspulat Bey, Dağıstan’da verilen mücadeleden sonra Erzurum’a gelmiş ve daha sonra burada vefat etmiştir.
EN GARİP BABA
İl de kaderine terk edilen en önemli tarihi eser İlhanlılar döneminde kaldığı kabul edilen AHİ TUMAN BABA Türbesidir. Ahi Tuman Baba, ahi teşkilatının önde gelen şahsiyetlerinden biridir ve İbni Batuta’nın seyahatnamesinde adı geçen kişidir. Batuta eserinde yüz yaşı aşkın Ahi Tuman Baba’nın kendisini misafir ettiğini ve kendisine bizzat babanın hizmet ettiğini de eserin de dile getirmiştir. Türbe içerisin de yer alan sandukaların biri de Ayet el kürsinin olması yatan kişinin sahabe olabileceğine de delildir.
EN KARIŞTIRILAN MEZARLIK
Kars kapı yolu üzerinde Çifte Kardeşler Camisinin önünde yer alan Çifte Kardeşler Mezarlığı ilde en fazla karıştırılan mezarlıktır. Dışarıdan gelenlerin ve şehirde birçok kişinin aklında burada yatan kişilerin kardeş olduğudur. Buna sebep ise yan yana ve dış benzerlikleri fazla olan iki mezardan kaynaklanmaktadır. Aslında mezarda yatan kişiler karı-kocadır. Mezarlarda yatanlar aslında Melek zade Kadı Fahrettin Davud ve Kadı İbrahim’in kızı Zahide Hatundur.
EN ÖKSÜRÜK GİDEREN YER
Kars kapı yolu üzerinde Çifte Kardeşler Mezarlığının karşısında yer alan Öksürük Baba Türbesi, yıllarca öksürük hastalığına düşenler uğrak yeri olmuştur. Halk arasında Tükürük Nene ve Huy kesen olarak bilinen türbede ayet el kürsinin olması yatanların sahabe olduğuna da delil kabul edilir.
EN İTTİHATÇI MEZARLIK
Kars Kapı şehitliğinde yatan ünlü isimlerin içerisinde en önemlisi İttihat ve Terakki Cemiyetinin üç önemli isminde biri olan Cemal Paşa’dır. Cemal Paşa, Tiflis’te Ermeni çeteleri tarafından öldürüldükten sonra Erzurum’a getirilmiş ve Kars kapı şehitliğine gömülmüştür. Cemal Paşa’nın Kars Kapı’ ya defin edilmesinde Kazım Karabekir Paşa etkilidir. Kars Kapı Şehitliğinde yine Kafkas Kolordu Komutanı Hafız Hakkı Paşa, Tabyaların yapılmasında büyük rol oynayan Fosfor Mustafa Paşa, Cemal Paşa’nın emir eri Yüzbaşı Nusret’inde kabirleri bulunmaktadır.
EN MEŞHURLAR SUFFESİ
Şehir içinde mezarların alınması ve defin işlemlerinin yasaklanmasından sonra yapılan Asri Mezarlıkta Meşhurlar Suffesinde yatan isimler Müftü Solakzade Sadık Efendi, kış şiiri ile bilinen Ketencizade Mehmet Rüştü Efendi, Muhammet Sakıp Efendi, İhmal İmamı olarak bilinen Hacı Mehmet Efendidir.
EN ESKİ YUNUS EMRE’NİN KABRİ
Duru Türkçesi ve gönüllere akseden sözleri ile tanınan Yunus Emre’nin en eski kabrinin Erzurum’da olduğu bilinir. Eskişehir, Karaman, Bursa ve Kütahya’da kabri olduğu bilinen Yunus Emre XIII. Yüzyılda yaşamış halk ozanıdır. Risaletün Nüshiye ve Divan adlı iki esere de sahip olan Yunus Emre’nin hocası ise Tabduk Emre’dir. Tabduk Emre ve Yunus Emre’nin kabirleri Dutçu Mahallesinde yer alır. Dutçu Mahallesi ise ilin güneybatısında yer alır.
EN KIRMIZI TURİSTLİK ESER
Narman ilçesinin güneyinde, Narman-Pasinler yolunun 7. km arasında yer alan Peri Bacaları kırmızı rengiyle dikkat çeker. Kırmızı Peri Bacaları olarak bilinen turistlik alanın oluşumunda akarsular etkili olmuştur. Rengin kırmızı olması ise tortullardaki kırmızı renk demirin Fe203 şeklinde oksitlenmesidir.
