Bu haftaki yazımızla yasamayı irdelemeye devam ediyoruz. Yasama dokunulmazlığının kaldırılıp milletvekilinin düşmesi üzerine iptal davasını Anayasa Mahkemesine milletvekili açar. Kesin hüküm giyenler ve kısıtlananlar dava açamazlar. Milletvekili Anayasa Mahkemesine iptal davasını kararın alınmasından itibaren 7 gün içinde davayı açması gerekmektedir. Anayasa mahkemesi bu iptal kararını 15 gün içerisinde karara bağlamak zorundadır. Milletvekili ödeneğinin aylık tutarı, en yüksek devlet memurunun almakta olduğu miktarı, yolluk ise ödenek miktarının yarısını geçemez. Ödenek ve yollukların en çok üç aylığı önceden peşin ödenebilir. Milletvekillerinin ödenek, yolluk ve emeklilik işlemleri kanunla belirlenir. Ödenek miktarını sınırlayan ise anayasamızdır. Milletvekilleri emekli sandığına bağlıdır. Milletvekili vekilliğinden sonra bunu devam ettirebilir. Milletvekillerinin milletin temsilcisi olduğunun kanıtı, seçmenlerin milletvekillerine emir verememesi, vekilleri geri çağıramaması ve partisinden istifa eden vekilin vekilliğinin sona ermemesidir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görevleri arasında kanun koymak, değiştirmek ve kanunları kaldırmak, bütçe ve kesin hesap yasa tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, savaş ilanına karar vermektir. Diğer bir görev ise uluslararası antlaşmaları onaylanmasını kanunla uygun bulmak, genel ve özel af ilanına karar vermek, olağanüstü hal kararlarını onaylamak, meclis seçimlerinin yenilenmesine karar vermektir. Ülkemizde para basılmasına karar vermek, kendi üyeleri arasında çalışma komisyonları kurmak, RTÜK üyelerini seçme, Anayasa Mahkemesine 3, Sayıştay üyelerinin tamamını, Hâkimler ve Savcılar Kuruluna 7 üye seçmektir. 2017 değişikliği ile Hâkimler ve Savcılar Kurulunun 7 üyesini TBMM seçer. Bu üyelerin 3 tanesi Yargıtay, 1 tanesi Danıştay, 3 tanesi ise kanunda belirtilen yükseköğretim kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından seçilir. Peki, kanun nasıl çıkarılır ve hangi yol izlenir. Yasama meclislerince hazırlanan metinlere yasa veya kanun adı verilir. Yasa çıkarmaya yetkili tek makam TBMM’dir. Milletvekilleri tarafından verilen önerilere kanun teklifi adı verilir, tek bir vekil bile kanun teklifinde bulunabilir. Kanun teklifi meclis başkanlığına verilir, meclis başkanı da komisyonlara havale eder, komisyonlar kendilerine gelen işleri kırk beş gün içinde tamamlarlar. Komisyonların teklifi kısmen veya tamamen reddetme yetkisi vardır. Kanunların, genel kurulda görüşülebilmesi için toplantı yeter sayısı 200’tür. Kanunların kabulü için karar yeter sayısı ise toplantıya katılanların salt çoğunluğudur; fakat bu sayı meclis üye tamsayısının dört birinin bir fazlasından eksik olamaz. (151)
Kanunlar için önce tümü üzerinde sonra maddeler üzerinde görüşme yapılır ve oylanır. Anayasa değişikliklerinde olduğu gibi kanunlar iki defa görüşülmez. Cumhurbaşkanı kanunları gerekçesiyle beraber kısmen veya tamamen 15 gün içerisinde meclise geri gönderebilir. Geri gönderilen kanun üzerinde meclis herhangi bir düzenleme yapmadan kanunu devlet başkanına gönderirse başkan bunu kabul eder. Üzerinde bir değişiklik yapılmış ise devlet başkanı yine kanunu kısmen geri gönderebilir. Geri gönderilen kanun TBMM tarafından meclis üye tamsayısının salt çoğunluğu ile kabul edilmek zorundadır. Kabul edilen kanunlar resmi gazete de yayınlanır. Resmi gazete Cumhurbaşkanlığına bağlıdır. Kanun üzerinde uygulama tarihi belirtilmemiş ise o gün, belirtilmemiş ise kanun resmi gazete de yayınlandığı gün yürürlüğe girer. Bütçe kanunları içinde şekil ve esas yönünden Anayasa Mahkemesine dava açılabilir, Bir yasama döneminde kanunlaşamayan teklifler KADÜK (hükümsüz) olur. Genel kurulda reddedilen teklifler ret kararının üzerinden bir tam yıl geçmedikçe yeniden gündeme alınmazlar. Uluslararası antlaşmalar kanun hükmünde olup bunlar hakkında anayasaya aykırılık iddiasıyla dava açılmaz. Kanunların anayasaya şekil ve esas bakımında uygun olmadığında dava Anayasa Mahkemesine açılır. Yasalar soyut, genel ve süreklidir. Kanunlar için esas yönünden dava açma hakkına sahip olanlar ise; Cumhurbaşkanı, Meclis üye tam sayısının beşte biri oranındaki milletvekilleri, mecliste en fazla üyeye sahip iki partidir. Kanunlar için şekil yönünden dava açma hakkına sahip olanlar ise; cumhurbaşkanı ve meclis üye tam sayısının beşte biri oranındaki milletvekilleridir. (120) Dava açma süresi esas yönünden kanunun resmi gazete de yayınlanmasından itibaren 60 gündür. Şekil yönünden ise 10 gündür. TBMM tarafından reddedilen tasarı ve teklifler ret tarihinden itibaren aynı yasama dönemi içerisinde bir tam yıl geçmedikçe yeniden verilemez. Usulüne göre konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında anayasaya aykırılık iddiası ile anayasa mahkemesine dava açılamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi durumunda çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır. Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan antlaşmalar, devlet maliyesi bakımından bir yükleme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlama ile yürürlüğe konabilir.
Kanunlar için önce tümü üzerinde sonra maddeler üzerinde görüşme yapılır ve oylanır. Anayasa değişikliklerinde olduğu gibi kanunlar iki defa görüşülmez. Cumhurbaşkanı kanunları gerekçesiyle beraber kısmen veya tamamen 15 gün içerisinde meclise geri gönderebilir. Geri gönderilen kanun üzerinde meclis herhangi bir düzenleme yapmadan kanunu devlet başkanına gönderirse başkan bunu kabul eder. Üzerinde bir değişiklik yapılmış ise devlet başkanı yine kanunu kısmen geri gönderebilir. Geri gönderilen kanun TBMM tarafından meclis üye tamsayısının salt çoğunluğu ile kabul edilmek zorundadır. Kabul edilen kanunlar resmi gazete de yayınlanır. Resmi gazete Cumhurbaşkanlığına bağlıdır. Kanun üzerinde uygulama tarihi belirtilmemiş ise o gün, belirtilmemiş ise kanun resmi gazete de yayınlandığı gün yürürlüğe girer. Bütçe kanunları içinde şekil ve esas yönünden Anayasa Mahkemesine dava açılabilir, Bir yasama döneminde kanunlaşamayan teklifler KADÜK (hükümsüz) olur. Genel kurulda reddedilen teklifler ret kararının üzerinden bir tam yıl geçmedikçe yeniden gündeme alınmazlar. Uluslararası antlaşmalar kanun hükmünde olup bunlar hakkında anayasaya aykırılık iddiasıyla dava açılmaz. Kanunların anayasaya şekil ve esas bakımında uygun olmadığında dava Anayasa Mahkemesine açılır. Yasalar soyut, genel ve süreklidir. Kanunlar için esas yönünden dava açma hakkına sahip olanlar ise; Cumhurbaşkanı, Meclis üye tam sayısının beşte biri oranındaki milletvekilleri, mecliste en fazla üyeye sahip iki partidir. Kanunlar için şekil yönünden dava açma hakkına sahip olanlar ise; cumhurbaşkanı ve meclis üye tam sayısının beşte biri oranındaki milletvekilleridir. (120) Dava açma süresi esas yönünden kanunun resmi gazete de yayınlanmasından itibaren 60 gündür. Şekil yönünden ise 10 gündür. TBMM tarafından reddedilen tasarı ve teklifler ret tarihinden itibaren aynı yasama dönemi içerisinde bir tam yıl geçmedikçe yeniden verilemez. Usulüne göre konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında anayasaya aykırılık iddiası ile anayasa mahkemesine dava açılamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi durumunda çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır. Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan antlaşmalar, devlet maliyesi bakımından bir yükleme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlama ile yürürlüğe konabilir.
