Anadolu’da yayımlanan ilk gazete olan Envar-ı Şarkiyye’nin 152’nci yıl dönümünde Atatürk Üniversitesi’nde konferans düzenlendi. Konferans salonunda sadece 20 kişi vardı.
Manolya BULUT-PUSULA
Anadolu basınının mihenk taşı olan Envar-ı Şarkiyye gazetesinin yayın hayatına başlamasının 152’inci yıl dönümü sebebiyle Atatürk Üniversitesi Mavi Salon’da konferans gerçekleştirildi. Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, Doç. Dr. Besim Yıldırım ve Doç. Dr. Naim Ürkmez’in sunum gerçekleştirdiği konferans salonunda ise sadece 20 kişi olması dikkatlerden kaçmadı.
Sonuna kadar sahip çıkacağız
İlk sayısı 5 Temmuz 1867’de yayımlanan Envar-ı Şarkiyye Anadolu basını için önem arz ediyor. 93 Harbine dek aralıksız çıkan ve daha sonra yayım hayatına kaldığı yerden devam eden gazetenin 152’nci yıl dönümü için düzenlenen konferansa katılımın azlığından yakınan Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, “Bugün okudum. Bir gazete manşet atmış. İlber Ortaylı hocamız demiş ki şehrinize sahip çıkın. Tabi şehrimize sahip çıkıyoruz. Bilenler biliyor. Sonuna kadar da sahip çıkacağız. Her türlü riskle birlikte, yanlış anlamaya, olumsuzluklara rağmen biz işimizi yapmaya devam edeceğiz. Tarih de birilerini yazacaktır. Geçmişte hizmet edenleri biz yazdığımıza göre günün birinde de birileri bunları yazacaktır. Erzurum sıradan bir şehir değil. Her ne kadar üzerinde yaşayanlar onu sıradan bir şehir olarak görme eğiliminde olsalar bile tarih bize bunun aksini söylüyor. O kadar belge, delil var ki. Kimse inkâr edemez. Siz görmeseniz bile Ermeniler bu şehrin önemini çok iyi biliyor ve çalışıyorlar. Biz de bu şehrin sahibi olarak çalışmalarımıza devam edeceğiz” dedi.
Her yere nasip olmaz
Erzurum’da basının önemli bir rolü olduğunu belirten Küçükuğurlu, “Bir şehir düşünün ki bütün yokluklara, işgallere, yıkımlara, göçlere rağmen bir gazete çıkarmış. Bu gazete yakın tarihe kadar varlığını devam ettirmiş. 1350 civarında sayısı basılmış. Bu her yere nasip olmaz. Bize olmuş. Ama kıymetini bilmiyoruz. Erzurum’un konumu tarihte bazen kötü şeyler bazen de güzellikler yaşamasına yol açmıştır. Burada pek çok gazete çıkmış. Çoğu yöneticilerle halkın iletişim kurmasında bir unsurdur. Burada o zaman muhalif görünen gazetelerin Kafkasya’dan Erzurum üzerinden yurda sokulduğunu görüyoruz. Esnaf gibi çalışan Hüsamettin isimli birinin bunu yaptığını biliyoruz. Burada basının önemli bir rolü var” diye konuştu.
Gazetecilik kültürüne öncü
Envar-ı Şarkiyye ile ilgili yapılan çalışmalardan söz eden Doç. Dr. Besim Yıldırım ise şöyle konuştu; “152 yıl önce bugün Anadolu basını bu coğrafyadan başlamış. Vilayet gazeteleri Anadolu’da bir kitle iletişim aracı oluşturma açısından önemli. Önceleri sadece yöneticiler arasında bu iletişim mümkündü. Envar-ı Şarkiyye Anadolu’da gazetecilik kültürünün oluşmasında öncülük eden bir gazete. Erzurum’da da hareketli bir kültürel yaşam var o dönemde. 1800’lü yılların sonunda şehirde 12 tane kütüphane var. Hem bu hem de nüfus ve azınlıkların burada varlığı gazetenin Erzurum’da çıkmasına sebep oluyor. Türk basınının başlangıç noktası başka bir şehirde olsaydı bunun reklamını, propagandasını çok iyi bir şekilde yaparlardı. Ama biz maalesef çok geç kaldık. Umarım bundan sonra bu açığı kapatırız.”
Bu konuda mustaribiz
Gazetenin orijinal nüshalarını bulmakta zorlandıklarını ve arşiv konusunda sıkıntı çekmelerine rağmen çalışmalarına devam ettiklerini söyleyen Doç. Dr. Naim Ürkmez, “Maalesef gazetenin bu nüshalarının orijinalini elimizde yok. Hepsi mikrofilm. Bu konuda mustaribiz. Bizim için sıkıntı yok. Fakat Erzurum basın tarihi açısından ciddi bir eksiklik. Alanla ilgili kimseler kalitenin niteliğini, boyutunu görerek çalışırsa daha etkili olabilir. En azından 40 nüsha mikrofilmden ibaret. Diyarbakır’da arşivlenmiş. Oradaki terör hadiseleri sırasında da kütüphane yakılınca hepsi kül olmuş. Allahtan birileri mikrofilmi akıl etmiş. Yeni bulduğumuz nüshalar da var. Bir arkadaşımız Besim hocamızı arayıp diyor ki ‘ben eski bir kitap buldum. Kitabın dış kapağı bu gazete ile ciltlenmiş’. Oradan gazeteyi alarak kopyaladık. Kondisyonu çok kötü ama yine de fikir veriyor. Eski aileler olabiliyor. Kıymetini bilmeyebiliyorlar. Elinde nüsha olan varsa bize ulaşabilir. Kopyasını da alsak bize yeter” diyerek çağrıda bulundu.
Manolya BULUT-PUSULA
Anadolu basınının mihenk taşı olan Envar-ı Şarkiyye gazetesinin yayın hayatına başlamasının 152’inci yıl dönümü sebebiyle Atatürk Üniversitesi Mavi Salon’da konferans gerçekleştirildi. Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, Doç. Dr. Besim Yıldırım ve Doç. Dr. Naim Ürkmez’in sunum gerçekleştirdiği konferans salonunda ise sadece 20 kişi olması dikkatlerden kaçmadı.
Sonuna kadar sahip çıkacağız
İlk sayısı 5 Temmuz 1867’de yayımlanan Envar-ı Şarkiyye Anadolu basını için önem arz ediyor. 93 Harbine dek aralıksız çıkan ve daha sonra yayım hayatına kaldığı yerden devam eden gazetenin 152’nci yıl dönümü için düzenlenen konferansa katılımın azlığından yakınan Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, “Bugün okudum. Bir gazete manşet atmış. İlber Ortaylı hocamız demiş ki şehrinize sahip çıkın. Tabi şehrimize sahip çıkıyoruz. Bilenler biliyor. Sonuna kadar da sahip çıkacağız. Her türlü riskle birlikte, yanlış anlamaya, olumsuzluklara rağmen biz işimizi yapmaya devam edeceğiz. Tarih de birilerini yazacaktır. Geçmişte hizmet edenleri biz yazdığımıza göre günün birinde de birileri bunları yazacaktır. Erzurum sıradan bir şehir değil. Her ne kadar üzerinde yaşayanlar onu sıradan bir şehir olarak görme eğiliminde olsalar bile tarih bize bunun aksini söylüyor. O kadar belge, delil var ki. Kimse inkâr edemez. Siz görmeseniz bile Ermeniler bu şehrin önemini çok iyi biliyor ve çalışıyorlar. Biz de bu şehrin sahibi olarak çalışmalarımıza devam edeceğiz” dedi.
Her yere nasip olmaz
Erzurum’da basının önemli bir rolü olduğunu belirten Küçükuğurlu, “Bir şehir düşünün ki bütün yokluklara, işgallere, yıkımlara, göçlere rağmen bir gazete çıkarmış. Bu gazete yakın tarihe kadar varlığını devam ettirmiş. 1350 civarında sayısı basılmış. Bu her yere nasip olmaz. Bize olmuş. Ama kıymetini bilmiyoruz. Erzurum’un konumu tarihte bazen kötü şeyler bazen de güzellikler yaşamasına yol açmıştır. Burada pek çok gazete çıkmış. Çoğu yöneticilerle halkın iletişim kurmasında bir unsurdur. Burada o zaman muhalif görünen gazetelerin Kafkasya’dan Erzurum üzerinden yurda sokulduğunu görüyoruz. Esnaf gibi çalışan Hüsamettin isimli birinin bunu yaptığını biliyoruz. Burada basının önemli bir rolü var” diye konuştu.
Gazetecilik kültürüne öncü
Envar-ı Şarkiyye ile ilgili yapılan çalışmalardan söz eden Doç. Dr. Besim Yıldırım ise şöyle konuştu; “152 yıl önce bugün Anadolu basını bu coğrafyadan başlamış. Vilayet gazeteleri Anadolu’da bir kitle iletişim aracı oluşturma açısından önemli. Önceleri sadece yöneticiler arasında bu iletişim mümkündü. Envar-ı Şarkiyye Anadolu’da gazetecilik kültürünün oluşmasında öncülük eden bir gazete. Erzurum’da da hareketli bir kültürel yaşam var o dönemde. 1800’lü yılların sonunda şehirde 12 tane kütüphane var. Hem bu hem de nüfus ve azınlıkların burada varlığı gazetenin Erzurum’da çıkmasına sebep oluyor. Türk basınının başlangıç noktası başka bir şehirde olsaydı bunun reklamını, propagandasını çok iyi bir şekilde yaparlardı. Ama biz maalesef çok geç kaldık. Umarım bundan sonra bu açığı kapatırız.”
Bu konuda mustaribiz
Gazetenin orijinal nüshalarını bulmakta zorlandıklarını ve arşiv konusunda sıkıntı çekmelerine rağmen çalışmalarına devam ettiklerini söyleyen Doç. Dr. Naim Ürkmez, “Maalesef gazetenin bu nüshalarının orijinalini elimizde yok. Hepsi mikrofilm. Bu konuda mustaribiz. Bizim için sıkıntı yok. Fakat Erzurum basın tarihi açısından ciddi bir eksiklik. Alanla ilgili kimseler kalitenin niteliğini, boyutunu görerek çalışırsa daha etkili olabilir. En azından 40 nüsha mikrofilmden ibaret. Diyarbakır’da arşivlenmiş. Oradaki terör hadiseleri sırasında da kütüphane yakılınca hepsi kül olmuş. Allahtan birileri mikrofilmi akıl etmiş. Yeni bulduğumuz nüshalar da var. Bir arkadaşımız Besim hocamızı arayıp diyor ki ‘ben eski bir kitap buldum. Kitabın dış kapağı bu gazete ile ciltlenmiş’. Oradan gazeteyi alarak kopyaladık. Kondisyonu çok kötü ama yine de fikir veriyor. Eski aileler olabiliyor. Kıymetini bilmeyebiliyorlar. Elinde nüsha olan varsa bize ulaşabilir. Kopyasını da alsak bize yeter” diyerek çağrıda bulundu.
