İran’da Cumhurbaşkanı Ruhani ödüllendirdi
Onur SAĞSÖZ / ERZURUM
Erzurumlu Prof. Dr. Nimet Yıldırım, İran edebiyatının önde gelen şairi Firdevsi’nin yazdığı ‘Şahnâme’yi 9 yılda tercüme etti. Dünya’da Fransızca ve Rusça dışında tam metni olmayan kitap, İran’da ‘yılın kitabı’ ödülünü aldı.
Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fars Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nimet Yıldırım, Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek Türklerin bin yıl hüküm sürdüğü bir coğrafyada İran edebiyatının önde gelen şairi Firdevsi'nin yazdığı ‘Şâhname’yi tercüme etti. 60 yıl önce Prof. Dr. Necati Lugal’ın başladığı ancak tamamlayamadığı iki ciltlik çalışmayı 9 yılda bitiren Prof. Dr. Yıldırım, 2 bin 420 sayfadan oluşan iki ciltlik kitapta tam 53 bin dizeyi tercüme etti.
Şâhname: Kitapların şahı
‘Kitapların şahı’ anlamına da gelen ‘Şâhname’nin ‘şahların, hükümdarların kitabı’ olarak da bilindiğini belirten Prof. Dr. Nimet Yıldırım, tercümesinin çok zor olduğu eserde 64 İran hükümdarının tarihinin anlatıldığını söyledi. Kitabın bugünkü İran’ı değil Orta Asya, Anadolu ve Hindistan başta olmak üzere çok geniş bir coğrafyayı içine aldığını kaydeden Prof. Dr. Yıldırım, “652 yılından sonra o bölgeye Emeviler, Abbasiler egemen oluyor. Abbasilere bağlı bir emirlik başlangıçta Gazneli Mahmut Gazneli Devletini kuruyor. O yıllarda İran’da Arap ve Arapça egemenliği başlıyor. Dolayısıyla Farsça unutuluyor. Kur’an’dan başka kitap, Arapça’dan başka dil istenmiyor. İranlılar bile istemiyor. 230 yıl böyle bir dönem geçiyor” dedi.
Firsdevsi kitabı 30 yılda yazdı
Firdevsi’nin 30 yılda yazdığı ‘Şâhname’ ile Araplara karşı ulusunu dille dirilttiğini vurgulayan Prof. Dr. Yıldırım, şöyle devam etti. “Bu kitap İranlılar için çok önemli. Firdevsi İran’da Araplara karşı devrim başlatan kişi olarak kabul edilir. İranlıların başucu kitabıdır. Yaklaşık 10 yıldır bu kitapla uğraşıyorum. İçeriği açısından şaheser. Dili, edebi özellikleri, söz sanatları açısından müthiş. Herkesin anladığı yalın bir dil kullanmış. İslam öncesi Türk ve İran ilişkileri açısından da çok önemli kaynak bir kitap. Dolayısıyla tarihçileri, ilahiyatçıları, filologları ilgilendiriyor. Bizim tarihimiz açısından da çok önemli bir eser çünkü bu kitabın yazıldığı coğrafyayı bin yıl yöneten bizleriz. Yani Gazneli Mahmut’tan 1926’ya kadar.”
Dünya’da iki tane vardı
‘Şâhname’nin tam metin olarak dünyada sadece Fransızca ve Rusça çevirisi olduğunu ifade eden Prof. Dr. Nimet Yıldırım, çeviri yaparken ‘Şâhname’nin 12 sözlüğü ve 13 ayrı baskısından yararlandığını bildirdi. 9 yıl süren çalışmanın hiçbir proje desteğinde olmadığını dile getiren Prof. Dr. Yıldırım, “Tamamen kişisel zevkim. Zor ama güzel bir çalışma oldu. İki ülke arasındaki ilişkiler noktasında da önemli bir katkı sağladığına inanıyorum. Bugün İran’da 36-37 milyon Türk yaşıyor. Haliyle ulusal değerlerini anlatan bir kitap bir dile tam metin olarak çevriliyor. Bu nedenle İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Kültür Bakanlığı ve İran Kitabevi’nin düzenlediği yarışmada ‘Yılın Kitabı Ödülü’ne layık görüldü. İran medyasından çok geniş yer verildi. Törende Meclis Başkanı beni adımı söylemeden ‘Şahnâme’nin tercümanı’ olarak tanıttı. Yurt dışında yayınlanan 2500 kitabın katıldığı yarışmada birinci olmak ve bu ödülü ilk kez Türkiye’ye getirmek gurur verici bir olay.”
Ödülünü Ruhani vermişti
Prof. Dr. Nimet Yıldırım, İran’da yayınlanan eserler ile İran dışında yapılan çalışmaların iki ayrı kategoride kabul edildiği yarışmada ‘Şâhname’ tercümesiyle öne çıkan isim oldu. 2 bin 500 eser arasında birinci seçilen Prof. Dr. Yıldırım, ‘Yılın kitabı ödülünü’ Cumhurbaşkanı Dr. Hasan Ruhanî’nin elinden almıştı.
ŞAHNAME ÜZERİNE
İran edebiyatının önde gelen şairi Firdevsi'nin İran efsanelerini anlatan manzum destanıdır Şahname. 30 yıllık bir zaman diliminde yazılan Şahname 10. Yüzyılda kaleme alınmıştır ve yazıldığı döneme kadar süregelmiş İran tarihiyle ilgili rivayetleri içermektedir. Şahname İran'ın islamiyete kadar olan yaklaşık 1000 yıllık dönemini anlatmaktadır. Firdevsi Şahname'yi bitirdikten sonra "Bununla İran milletini yeniden dirilttim" demiştir. Tarih otoriteleri tarafından destan olarak nitelendirilen Şahname'de olaylar masal ve tarih karışımı bir üslup ile anlatılır. 60.000 beyitlik Şahname, Gazneliler'in sultanı Mahmud'a 1014 yılından sonraki bir tarihte sunulmuştur. İran edebiyatının en önemli eseri olarak kabul edilen Şahname sonraki dönemlerde Osmanlı kültürünün de önemli bir parçası olmuştur. Osmanlı hanedanında ve halk arasında "şahnâmehan" adı verilen kişiler tarafından okunan Şahname, Osmanlı padişahları ile İran kahramanlarını özdeşleştirmişlerdir. Bu sebeple Şahname, Osmanlı hanedanını yücelten önemli eserler arasına girmiştir. Şahname Divan edebiyatının kuruluşunda da önemli etkilere sahiptir.
Onur SAĞSÖZ / ERZURUM
Erzurumlu Prof. Dr. Nimet Yıldırım, İran edebiyatının önde gelen şairi Firdevsi’nin yazdığı ‘Şahnâme’yi 9 yılda tercüme etti. Dünya’da Fransızca ve Rusça dışında tam metni olmayan kitap, İran’da ‘yılın kitabı’ ödülünü aldı.
Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fars Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nimet Yıldırım, Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek Türklerin bin yıl hüküm sürdüğü bir coğrafyada İran edebiyatının önde gelen şairi Firdevsi'nin yazdığı ‘Şâhname’yi tercüme etti. 60 yıl önce Prof. Dr. Necati Lugal’ın başladığı ancak tamamlayamadığı iki ciltlik çalışmayı 9 yılda bitiren Prof. Dr. Yıldırım, 2 bin 420 sayfadan oluşan iki ciltlik kitapta tam 53 bin dizeyi tercüme etti.
Şâhname: Kitapların şahı
‘Kitapların şahı’ anlamına da gelen ‘Şâhname’nin ‘şahların, hükümdarların kitabı’ olarak da bilindiğini belirten Prof. Dr. Nimet Yıldırım, tercümesinin çok zor olduğu eserde 64 İran hükümdarının tarihinin anlatıldığını söyledi. Kitabın bugünkü İran’ı değil Orta Asya, Anadolu ve Hindistan başta olmak üzere çok geniş bir coğrafyayı içine aldığını kaydeden Prof. Dr. Yıldırım, “652 yılından sonra o bölgeye Emeviler, Abbasiler egemen oluyor. Abbasilere bağlı bir emirlik başlangıçta Gazneli Mahmut Gazneli Devletini kuruyor. O yıllarda İran’da Arap ve Arapça egemenliği başlıyor. Dolayısıyla Farsça unutuluyor. Kur’an’dan başka kitap, Arapça’dan başka dil istenmiyor. İranlılar bile istemiyor. 230 yıl böyle bir dönem geçiyor” dedi.
Firsdevsi kitabı 30 yılda yazdı
Firdevsi’nin 30 yılda yazdığı ‘Şâhname’ ile Araplara karşı ulusunu dille dirilttiğini vurgulayan Prof. Dr. Yıldırım, şöyle devam etti. “Bu kitap İranlılar için çok önemli. Firdevsi İran’da Araplara karşı devrim başlatan kişi olarak kabul edilir. İranlıların başucu kitabıdır. Yaklaşık 10 yıldır bu kitapla uğraşıyorum. İçeriği açısından şaheser. Dili, edebi özellikleri, söz sanatları açısından müthiş. Herkesin anladığı yalın bir dil kullanmış. İslam öncesi Türk ve İran ilişkileri açısından da çok önemli kaynak bir kitap. Dolayısıyla tarihçileri, ilahiyatçıları, filologları ilgilendiriyor. Bizim tarihimiz açısından da çok önemli bir eser çünkü bu kitabın yazıldığı coğrafyayı bin yıl yöneten bizleriz. Yani Gazneli Mahmut’tan 1926’ya kadar.”
Dünya’da iki tane vardı
‘Şâhname’nin tam metin olarak dünyada sadece Fransızca ve Rusça çevirisi olduğunu ifade eden Prof. Dr. Nimet Yıldırım, çeviri yaparken ‘Şâhname’nin 12 sözlüğü ve 13 ayrı baskısından yararlandığını bildirdi. 9 yıl süren çalışmanın hiçbir proje desteğinde olmadığını dile getiren Prof. Dr. Yıldırım, “Tamamen kişisel zevkim. Zor ama güzel bir çalışma oldu. İki ülke arasındaki ilişkiler noktasında da önemli bir katkı sağladığına inanıyorum. Bugün İran’da 36-37 milyon Türk yaşıyor. Haliyle ulusal değerlerini anlatan bir kitap bir dile tam metin olarak çevriliyor. Bu nedenle İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Kültür Bakanlığı ve İran Kitabevi’nin düzenlediği yarışmada ‘Yılın Kitabı Ödülü’ne layık görüldü. İran medyasından çok geniş yer verildi. Törende Meclis Başkanı beni adımı söylemeden ‘Şahnâme’nin tercümanı’ olarak tanıttı. Yurt dışında yayınlanan 2500 kitabın katıldığı yarışmada birinci olmak ve bu ödülü ilk kez Türkiye’ye getirmek gurur verici bir olay.”
Ödülünü Ruhani vermişti
Prof. Dr. Nimet Yıldırım, İran’da yayınlanan eserler ile İran dışında yapılan çalışmaların iki ayrı kategoride kabul edildiği yarışmada ‘Şâhname’ tercümesiyle öne çıkan isim oldu. 2 bin 500 eser arasında birinci seçilen Prof. Dr. Yıldırım, ‘Yılın kitabı ödülünü’ Cumhurbaşkanı Dr. Hasan Ruhanî’nin elinden almıştı.
ŞAHNAME ÜZERİNE
İran edebiyatının önde gelen şairi Firdevsi'nin İran efsanelerini anlatan manzum destanıdır Şahname. 30 yıllık bir zaman diliminde yazılan Şahname 10. Yüzyılda kaleme alınmıştır ve yazıldığı döneme kadar süregelmiş İran tarihiyle ilgili rivayetleri içermektedir. Şahname İran'ın islamiyete kadar olan yaklaşık 1000 yıllık dönemini anlatmaktadır. Firdevsi Şahname'yi bitirdikten sonra "Bununla İran milletini yeniden dirilttim" demiştir. Tarih otoriteleri tarafından destan olarak nitelendirilen Şahname'de olaylar masal ve tarih karışımı bir üslup ile anlatılır. 60.000 beyitlik Şahname, Gazneliler'in sultanı Mahmud'a 1014 yılından sonraki bir tarihte sunulmuştur. İran edebiyatının en önemli eseri olarak kabul edilen Şahname sonraki dönemlerde Osmanlı kültürünün de önemli bir parçası olmuştur. Osmanlı hanedanında ve halk arasında "şahnâmehan" adı verilen kişiler tarafından okunan Şahname, Osmanlı padişahları ile İran kahramanlarını özdeşleştirmişlerdir. Bu sebeple Şahname, Osmanlı hanedanını yücelten önemli eserler arasına girmiştir. Şahname Divan edebiyatının kuruluşunda da önemli etkilere sahiptir.
