Nuri Killigil, yani Enver Paşa’nın kardeşi, Azerbaycan Türklerinin Nuru Paşası Savunma Sanayiimizdeki ilk kurbandır. Nuri Killigil’in hayat hikayesi, yüzlerce kurbanı niçin ve neden verdiğimizin acıklı bir öyküsüdür.
Özlem Doğan’ın o yiğit insanın hayatının peşine düşen, bilinmeyenleri ortaya çıkaran Atilla Oral ile röportajına bakalım;
Cumhurbaşkanı Erdoğan gündeme getirince, Rahmetli Nuri Killigil’in çalışmalarına olan ilgi arttı. Kimdir, Nuri Killigil?
- Azerbaycan Türklerinin kurtarıcısı, Kafkas İslam Orduları Komutanı Nuri Paşa (Killigil) Enver Paşa’nın kardeşidir. Paşa Türkiye’nin ilk endüstriyel silah tasarımcısı olmakla birlikte Türk Savunma Sanayi’nde özel sektörün öncüsü, silah ve cephane üreticisiydi. Nuri Paşa’ya ait fabrika Müdafaa-ı Milliye hesabına çalışan özel sektör kuruluşuydu. Türk ordusunun silah ve cephane ihtiyaçlarını sağlamak için çalışıyordu. Fabrikanın patlamasıyla bir sektör havaya uçtu. Türk savuma sanayinin en önemli varlık göstermiş olan savunma ve aş-iş ocağı yok oldu. Türkler tüm savaşlarını kendi silahlarını ürettiği zaman kazanmıştır. Başkalarının silahıyla girdiğimiz savaşlarda hep tarumar olduk.
Cesedi bile suikasta uğradı
Nuri Paşa’yı fabrikasıyla beraber katlettiler…
- Evet, 2 Mart 1949 tarihinde Sütlüce’deki fabrikasında meydana gelen büyük bir infilak neticesinde can verdi. Nuri Paşa’nın başına gelen felaket, yakın tarihimizin en karanlık olayları arasında yer alıyor. Çünkü infilakın ardında yatan gerçekler devrin şartları gereği örtbas edilmiştir. Yapılan sabotaj sadece canını almakla kalmadı cenazesi dahi sabotaj kurbanı oldu. Ona ait bulunan vücut parçasının çok küçük olması gerekçesiyle, Müftülük tarafından cenaze namazı kıldırılmadı.
Sütlüce’de faaliyet gösteren fabrikanın havaya uçurulmasının sebepleri hakkında neler diyeceksiniz?
- Nuri Paşa’nın fabrikasında üretilen her şarapnel tanesi işgalci Siyonistlerin kafasına sıkılmak üzere üretiliyordu ve bu İstanbul’da gerçekleşiyordu. Paşa’nın fabrikası Siyonist sabotajına kurban gitti. İnönü hükümeti ABD yardımlarıyla silah temin ettiği için Nuri Paşa’nın üretimini yok oluşa bıraktı. Paşa, Araplara silah üretiyordu hatta Mısır ve Suriye’de de fabrika kurma projesi mevcuttu. İstanbul’daki fabrika patlayınca Mısır’daki kurulmuş ve kurulma aşamasında olanlar da akim kaldı. Mısır’da yapmak istediği iki fabrikayı daha sonra yabancılar inşa etti.
Bir günde elli tabanca üretiliyordu
Nuri Paşa sadece fabrika sahibi, silah satıcısı değil tabii…
- Dış ülkelere de ihaleyle mühimmat satan Nuri Paşa aynı zamanda tasarımcıydı. Yapmış olduğu silahların plan ve proje çizimlerini kendi yapıyordu. Aynı zamanda patlayıcı uzmanıydı. Yeğeni de kimya mühendisiydi. Fabrikadaki tüm mühimmatlar yerliydi. Bir günde elli tabanca üretiliyordu. O tarih için çok iyi bir sayı.”
