Erzurum'da Ermenice köy isimleri!

Osmanlıların Müslümanlık hoşgörüsü, yönetimi altındaki Ermeni ve diğer gayrimüslimleri asimile etmemiş, kökenleri Ermenice olan nice köy ismi nerdeyse günümüze kadar yüzlerce yıl yaşatılmıtır.

Kendisini ‘açık sözlü ateist’ olarak tanımlayan Sevan Nişanyan’ın hazırladığı https://www.nisanyanyeradlari.com/ sitede, Erzurum merkezdeki bazı köylerin adları ve bu köyler hakkında bilgiler sunuyor. Nişanyan köyler hakkında tek taraflı bilgiler vererek ‘dürüst atesitin’ gerçekte ’yalancı bir ateist’ olduğunu isbatlıyor.

Nasıl mı? Erzurum merkezdeki bazı köy isimlerini açıklarken verdiği bilgilere bakalım:

Arıbahçe (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Iğdasor/Uğdasor [Ermenice uxdatsor? “ziyaret deresi”]

20. yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi.

Günümüzde Sünni Türk yerleşimi.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 58 Müslüman ve 90 Gayrimüslim nüfus bulunuyor, ve adı Iğdasor olarak geçiyor.

Uzunyayla (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Ortuği [Ermenice “bağyolu?”]

Ortuzi/Ortuği

20. yüzyıl başında Sünni Türk yerleşimi.

1835 yılı erkek nüfus sayımında yalnızca 61 Müslüman bulunuyor. Gayrimüslim nüfusa dair herhangi bir şey bulunamadı.

Yerlisu (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Erkinis

Ergnisd/Yergnisd [Երկնիստ]

20. yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi.

Günümüzde Sünni Türk yerleşimi.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 68 Müslüman ve 10 Gayrimüslim nüfus bulunuyor.

Aktoprak (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Xaçikvank

Xaçgavank [Ermenice “küçük haç manastırı”]

20. yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi.

7. yy’da kurulan ve hakiki haçın bir parçasını barındırdığı rivayet edilen Xaçik Manastırı bu köydedir. 1895’te yağmalandı. Yazar ve sözlükçü Simon Kapamaciyan (1863-1942) bu köylüdür.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 60 Müslüman ve 3 Gayrimüslim nüfus bulunuyor.

1826 yılında Yeniçeri ocağının lağvedilmesinin ardından İstanbul'u terk eden Yeniçeri ağası Mehmet Bey ailesi ve pek çok yeniçeri ile bu köye yerleşmiştir. Akabinde İstanbul ve Ankara'dan pek çok asker kökenliler de bu köye yerleşmiştir. Yeniçerilerin sol tarafında bulunan birliği komuta ettiği için Mehmet Beyin torunları soy adı kanunu çerçevesinde Solakoğlu soy adını almışlardır.

Altıntepe (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Komk [Ermenice “ağıllar”]

20. yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi.

Günümüzde Sünni Türk yerleşimi.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 69 Müslüman ve 86 Gayrimüslim nüfus bulunuyor.

Kavaklıdere (mahalle)

Aziziye (Eski Ilıca bucağı), Erzurum

Tosik [Ermenice]

20. yüzyıl başında Hemşinli yerleşimi.

Erzurum ova köylerinin en kuzeyi olup kısmen Hemşinli yerleşim yeridir.

Düztoprak (mahalle, Aziziye bağ.)

Aziziye (Eski Ilıca bucağı), Erzurum

Pazgaric [Ermenice “pancar aric?”]

Pezgeriç 20. yüzyıl başında Ermeni/Türk yerleşimi.

Erm «pazug» (Türkçe ağızlarda pezik/pezük) pazı bitkisinin veya sebze olarak yenilen pancar yaprağının Ermenice adıdır. Bileşiklerde «pazg-» şeklini alır. Ermenice çok sayıda yer adında görülen aric sözcüğünün anlamı çözülemedi. Karş. Sngaric ("mantar arici"), Kinadaric ("asma arici").

Yazıpınar (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Terkini

Tarkuni [Ermenice]

T.rkuni

20. yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi.

19. yy sonunda 52 hane Ermeni ve 6 hane müslim nüfus ile Surp Hagop kilisesi vardı. 1895’te yağmalandı.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 44 Müslüman ve 106 Gayrimüslim nüfus bulunuyor.

Altınbulak (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Tvnig

Tıvnik/Tıvnig [Ermenice “tepecik”]

20. yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi.

Günümüzde Sünni Türk yerleşimi.

Ermenistan’daki Dvin/Tvin kenti ile Tercan ve Muş’taki Dvnig/Tıvnig köyleri bulunur. Dvin adının kökeni açık değildir.

1895’te tamamen yağmalandı, kilise yakıldı.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 56 Müslüman ve 165 Gayrimüslim nüfus bulunuyor.

Kumluyazı (mahalle, Aziziye bağ.)

Aziziye (Eski Ilıca bucağı), Erzurum

Norşen/Norşin

20. yüzyıl başında Ermeni/Türk yerleşimi.

Beypınarı (mahalle, Aziziye bağ.)

Aziziye (Eski Ilıca bucağı), Erzurum

Otsni [Ermenice otsun gen. otsni Օձնի “yılanlı”]

Ozni/Özni

20. yüzyıl başında Ermeni/Karapapak/Terekeme yerleşimi.

Günümüzde kısmen Karapapak/Terekeme yerleşimi.

1829'da köyün Ermeni halkının bir kısmı Rusya'ya göçerek şimdi Gürcistan'ın Tsalka ilçesinde olan Ozni köyünü kurdular. 1880’de köyün 1141 Ermeni, 138 Türk nüfusu vardı. 1895’te tamamen yağmalandı.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 71 Müslüman ve 338 Gayrimüslim nüfus bulunuyor.

Çayırca (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Badişén [Ermenice “duvar köy”]

20. yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi.

1895’te yağmalanıp halkı din değiştirmeye zorlanan köyler arasında sayılır.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 18 Müslüman ve 79 Gayrimüslim nüfus, 1896 yılı erkek nüfus sayımında ise 28 Müslüman ve 185 Gayrimüslim bulunuyor. Din değiştirme olmuş olsa bile büyük çaplı olacağını sanmıyorum.

Kircinkoz/Gircinkoz

Grcıngots [Ermenice “kamışlık”]

20. yüzyıl başında Ermeni/Sünni Türk yerleşimi.

Günümüzde Sünni Türk yerleşimi.

1880’de 180 Ermeni 36 Türk nüfusu vardı. 1895’te tamamen yağmalandı.

1835 yılı erkek nüfus sayımında 19 Müslüman ve 51 Gayrimüslim nüfus bulunuyor.

Değirmenler (mahalle)

Yakutiye, Erzurum

Kerinç/Gerinç

Grinçk/Kriçk [Ermenice]

20. yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi.

kullanıcı notu: 1835 yılı erkek nüfus sayımında 38 Müslüman ve 144 Gayrimüslim nüfus bulunuyor. metonio

Kahramanlar (mahalle)

Aziziye (Eski Ilıca bucağı), Erzurum

Karaarz/Karaerz

Kara Araz?

Ardzn [Ermenice Արծն]

20. yüzyıl başında Ermeni yerleşimi.

Önemli bir Ermeni kasabası iken 1055’te Türk akınlarında tahrip edilişini, kendisi bu yörenin yerlisi olan tarihçi Ladiverdli Arisdakes anlatır. 10.11. yy’da Bizans garnizonu olan bugünkü Erzurum kentinin adı Erzen-i Rum anlamındadır.

24.05.1819 Erzurum'da Kara Erz nahiyesinde Ümidim Baba Zaviyesi evkafı karyelerinin defterli reayası öteye beriye dağılmış olduğundan vakfı zarardan siyaneten bunların bulundukları yerlerden kaldırılıb eski mevalarında iskanları için ferman...

-Niçin 1895’te yağmaladı?

Nişanyan, bazı köyler için, ‘1895’te yağmalandı’ diye bir iddiada bulunuyor, kaynak göstermiyor. Biz, bu iddiaların gerçek olduğunu kabul edelim. Peki bazı köyler neden yağmalanmıştır? Bir nedeni olması gerekmez mi? Gerekir, fakat ‘dürüst ateist’ nasıl söylesin bu köylerin silahlı terör örgütlerinin üstlendiği köyler olduğunu.

Ermenilerin Erzurum isyanını hatırlayalım hele: Erzurum'da meydana gelen ilk Ermeni isyanı 1890 yılında gerçekleşti ve kanlı bir şekilde bastırıldı. Bu isyan, Osmanlı İmparatorluğu'ndan toprak alarak ayrılmak isteyen silahlı örgütlerin öncüleriydi.

Erzurum, o dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nun doğusunda, Ermeni nüfusun yoğun olduğu bölgelerden biriydi ve silahlı Ermeni kalkışmaları Osmanlı yönetimine karşı bağımsızlık arayışını dile getiriyordu.

1890 Erzurum İsyanı, şehir merkezi ve ismi geçen köylerde örgütlenmiş olan Taşnak ve Hınçak gibi Ermeni milliyetçi örgütlerinin öncülüğünde başlamıştı. Bu örgütler, daha sonra tüm Anadolu’ya yayılan ve Osmanlı yönetimine karşı bir dizi ayaklanma ve protesto düzenlemiş, Birinci Dünya Harbinde ise iç ayaklanmaların ardından kaçıp Rus ordusuna katılmışlardı. Çeşitli kaynaklar bu sayıyı yüz bin ile iki yüz bin arasında zikretmektedir!

Devlet bu meşum hadise üzerine Tehcir yasasını çıkarmış ve isyan halindeki bölgelerden Ermeni nüfusu tehcire tabi tutmuştur.

İlk Ermeni isyanı olan Erzurum İsyanın temel amacı, ifade ettiğimiz gibi, Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılarak, başkenti Erzurum olan, bağımsız bir Ermeni devleti kurmaktı.

Ermeniler oldu bitti daima sonuçlardan söz ederler ama sonuçların arkasındaki enkazı, ihaneti, fesadı, yalanı talanı, ihaneti gündeme getirmezler. ‘Dürüst ateist’ de bu zihniyetin tipik bir örneği, fakat devekuşu gibi başını kuma gömmekle, gerçek yok mu olacak?